زیره از جمله ادویه های منحصر به فرد و قدیمی است که در آشپزی و تهیه داروهای گیاهی مختلف کاربرد دارد. دانه زیره معطر و دارای طعم کمی تلخ است که به صورت کامل یا آسیاب شده در غذاهای مختلف استفاده می شود.
در این مقاله به بررسی کامل زیره، انواع آن و خاصیت های درمانی این گیاه دارویی می پردازیم.

گیاه زیره چیست؟

زیره؛ دانه ای معطر با طبعی گرم و خشک است که به صورت خودرو در ایران، افغانستان، ترکیه، تاجیکستان، مراکش، مصر، سوریه، هند، کوبا، شیلی و مکزیک رشد می کند. گیاه زیره شبیه به بوته هویج است که در حدود 50 سانتی متر ارتفاع دارد. برگ های این گیاه دارای 20 الی 30 سانتی متر طول هستند و میوه های آن به اندازه 2 میلی متر، هلالی شکل و دارای 5 خط برجسته می باشند. 
استان کرمان دارای بیشترین زیره است و مرغوب ترین زیره مربوط به شهرستان بافت این استان می باشد که به صورت خودرو رشد می کند. 

انواع زیره

•    زیره سیاه (زیره کوهی) 

زیره سیاه که با نام علمی Carum carvi شناخته می شود در مناطق کوهستانی پرورش پیدا می کند. ساقه این گیاه توخالی و دارای برگ هایی سبز رنگ با بریدگی و تقسیمات دو مرتبه ای است که به صورت نوار نخی مانند می شود. گل های گیاه زیره سبز به رنگ سفید و به صورت چتر مرکب در انتهای ساقه گل دهنده قرار دارند. این نوع زیره با نام زیره ایرانی نیز شهرت دارد و از معروف ترین سوغاتی های استان کرمان است.

•    زیره سبز

زیره سبز نوع دیگری از زیره است که گیاهی بوته ای و علفی با ارتفاع حداکثر نیم متر می باشد. ساقه این گیاه راست و دارای انشعابات دوتایی است. ریشه گیاه زیره سبز به صورت بلند و باریک و سفید رنگ می باشد و دارای برگ هایی با بریدگی های زیاد، باریک و نخی شکل است. 
این نوع زیره هم به صورت خودرو و هم پرورشی کشت می شود و به عنوان یکی از اجزای اصلی پودر کاری استفاده می شود.

ترکیبات زیره

زیر منبع غنی از انواع املاح معدنی نظیر آهن، کلسیم، منگنز، منیزیم، مس، روی، فسفر و پتاسیم است و همچنین دارای انواع ویتامین ها مانند ویتامین A، C، K، E، تیامین، ریبوفلاوین و نیاسین است. در زیره مقدار چربی های اشباع، سدیم و کلسترول بسیار کم است.

ارزش غذایی زیره سیاه

یک قاشق غذاخوری (6.7 گرم) زیره سیاه دارای ارزش غذایی به شرح زیر می باشد:
کالری: 22، چربی: 0.9 گرم، پروتئین: 1.3 گرم، کربوهیدرات: 3.34 گرم، فیبر 2.6 گرم، مس: 6.7%، آهن: 6.1%، منیزیم 5.4%، کلسیم 3.6%، منگنز: 4.8% و روی 4.6% است.

ارزش غذایی زیره سبز

یک قاشق غذاخوری (6.7 گرم) زیره سبز دارای ارزش غذایی به شرح زیر می باشد:
کالری: 22، پروتئین: یک گرم، کلسترول: صفر، فیبر: یک گرم، کربوهیدرات: 3 گرم، سدیم: 10 میلی گرم و قند: صفر است.

خواص درمانی زیره

•    کمک به درمان یبوست و مشکلات شدید گوارشی
•    کمک به هضم بهتر غذا
•    موثر برای درمان سوء هاضمه
•    افزایش سوخت و ساز بدن
•    تقویت سیستم ایمنی بدن
•    کمک به درمان آسم و برونشیت
•    موثر برای سالم و جوان ماندن پوست
•    افزایش کیفیت خواب و کمک به درمان بی خوابی
•    کاهش خطر ابتلا به دیابت
•    کمک به تقویت و استحکام استخوان ها
•    کمک به درمان خارش و بیماری های پوستی
•    کمک به درمان کم خونی
•    جلوگیری از ابتلا به سرطان
•    کمک به حفظ سلامت کبد
•    تنظیم فشار خون

خواص درمانی زیره سیاه

•    افزایش سلامت قلب و عروق
•    جلوگیری از ریزش مو
•    جلوگیری از اختلالات عصبی
•    کاهش کلسترول خون
•    افزایش شیر مادر در زنان شیرده
•    کمک به درمان تب و سرماخوردگی
•    کمک به کاهش وزن و حفظ تناسب اندام
•    بهبود فرآیند متابولیسم بدن
•    تسکین دهنده دردهای شکمی
•    التیام بخشی به دردهای عضلانی
•    تسکین تنگی نفس و سکسکه
•    کمک به درمان افسردگی
•    موثر برای کاهش پف و التهابات پوستی
•    موثر برای رفع عفونت پوست سر

خواص درمانی زیره سبز

•    افزایش کیفیت خواب
•    کمک به حفظ سلامت و نشاط پوست
•    موثر برای درمان اختلالات تنفسی
•    موثر برای درمان بیماری های عفونی و ویروسی
•    کمک به سم زدایی بدن
•    تنظیم سیکل ماهیانه
•    تقویت توده استخوانی بدن برای نوجوانان
•    جلوگیری از ابتلا به سرطان
•    موثر برای درمان همروئید

عوارض جانبی مصرف بیش از اندازه زیره

زیره به عنوان یکی از مواد گیاهی دارای خواص درمانی و دارویی بسیاری برای بدن می باشد ولی مصرف بیش از اندازه آن نیز باعث بروز مشکلات جدی می شود. از جمله این عوارض جانبی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
•    ایجاد سوزش سر دل
•    آسیب به کبد و کلیه ها
•    اثرات اعتیاد آور و توهم زا
•    کاهش قند خون
•    خونریزی شدید در دوران قاعدگی
•    سقط جنین برای زنان باردار
•    ایجاد آلرژی و حساسیت

عوارض زیره سیاه

•    مصرف عرق زیره در برخی افراد باعث اسهال و در برخی افراد باعث یبوست می شود.
•    مصرف زیاد زیره سیاه باعث ایجاد کهیر می شود.
•    زیادی روی در مصرف زیره سیاه باعث افزایش ترشح تیروئید و در نتیجه لاغری و زردی رنگ پوست می گردد.
•    بیماران کلیوی، کبدی، تنفسی و زنان باردار و کودکان در صورت لزوم باید طبق نظر پزشک از زیره سیاه استفاده کنند.

عوارض زیره سبز

•    مصرف زیره سبز ممکن است باعث لخته شدن خون شود بنابراین بیماران مبتلا به اختلالات خونریزی نباید در مصرف آن زیاده روی کنند.
•    مصرف بیش از اندازه زیره سبز باعث کاهش قند خون می شود و در نتیجه افراد دیابتی باید در مصرف آن احتیاط کنند.
•    در صورت داشتن جراحی، حداقل دو هفته قبل از عمل نباید زیره سبز مصرف شود همچنین از مصرف آن در طول و بعد از عمل پرهیز کنید.

کاربردهای مختلف زیره در طب سنتی

•    جلوگیری از سوء هاضمه با جویدن زیره خام
•    درمان نفخ معده با استفاده از چای زیره
•    درمان سوزش سر دل با مصرف دانه زیره بعد از غذا
•    درمان برونشیت، سرفه، آسم و سرماخوردگی با مصرف چای زیره
•    درمان دندان درد، مشکلات لثه و بوی بد دهان با مصرف روغن زیره
•    درمان نفخ و کاهش وزن با مصرف صبحگاهی چای زیره همراه با دانه های چنار

نحوه استفاده از زیره

پودر زیره: زیره را می توانید آسیاب و پودر کنید و در انواع غذاها، ماست و سوپ از آن استفاده نمایید.
دمنوش زیره: برای تهیه دمنوش زیره باید یک قاشق غذاخوری از دانه های زیره را آسیاب کنید و پودر حاصل را با یک لیوان آب جوش به مدت 10 دقیقه روی شعله غیر مستقیم حرارت دهید. سپس محتویات دم کشیده را از صافی عبور دهید. این دمنوش را همراه با نبات و عسل می توانید مصرف کنید. همچنین مصرف دمنوش زیره همراه با آویشن، زنیان، دارچین و لیمو عمانی باعث افزایش اثرات مفید آن می شود.
برای خرید زیره می توانید از سایت فروشگاه آنلاین میسو مارکت در دسته بندی ادویه، چاشنی و مخلفات غذا و در قسمت ادویه و چاشنی روی سایر ادویه ها کلیک کنید.
همچنین برای تهیه دمنوش زیره می توانید از سایت فروشگاه آنلاین میسو مارکت در دسته بندی نوشیدنی و دمنوش ها و در قسمت نوشیدنی های گرم روی دمنوش گیاهی کلیک کنید.