زعفران یکی از ارزشمندترین ادویه های جهانی است که امروزه در تمامی نقاط جهان مورد استفاده قرار می گیرد. این ادویه خوش رنگ دارای انواع مختلفی می باشد که هر کدام ویژگی های مخصوص به خود و میزان عطر و طعم و رنگ دهی متفاوتی دارند. از آنجایی که زعفران یک گیاه همه کاره است با نام طلای سرخ شهرت پیدا کرده است. 
در این مقاله قصد داریم به بررسی کامل این گیاه ارزشمند و تاثیرات مثبت آن برای حفظ سلامتی و بهبود عملکرد ارگان های مختلف بدن بپردازیم. 

آشنایی با گیاه زعفران

زعفران ( زَرپَران ) که با نام علمی Crocus sativus شناخته می شود از جمله گیاهان موجود در گروه زنبقیان است که کاربردهای زیادی در زندگی روزمره دارد. این گیاه از طریق پیاز زعفران رشد می کند و باعث ایجاد یک ساقه می شود که در انتهای آن نیز یک غنچه به وجود می آید. 
پس از آنکه گیاه زعفران شروع به گلدهی کرد یک گل بنفش با 6 گلبرگ ایجاد می شود که از 3 کلاله قرمز رنگ محافظت می کنند. در واقع این 3 کلاله خوش رنگ همان ماده گرانبهای زعفران است که با سختی زیاد به دست می آید. 
ریشه اصلی زعفران مربوط به ایران است و در حدود 90 درصد زعفران جهان در ایران پرورش پیدا می کند. در حقیقت ایران بزرگترین صادرکننده و چین بزرگترین وارد کننده زعفران است. ارزش جهانی این گیاه در حدود 275.84 میلیون دلار است.
مناسب ترین زمان برای کاشت زعفران در ماه های اردیبشهت و خرداد می باشد و هر چقدر هوا گرم تر باشد، پیاز زعفران دچار آسیب می گردد. این گیاه تنها در اوایل کشت نیاز به آبیاری دارد و پس از آن در زمان برداشت و چند روز قبل از برداشت باید مجددا آبیاری شود. گیاه زعفران به طور کلی نیاز به مراقبت و آبیاری کمتری نسبت به سایر گیاهان دارد. همچنین مناسب ترین زمان برای برداشت زعفران در مهر ماه و اواسط آبان ماه است. 
زمان کاشت، برداشت و نحوه پاک کردن این گیاه تاثیر زیادی در مرغوبیت، کیفیت و در نتیجه قیمت نهایی آن دارد و چون برداشت و پاک کردن زعفران بسیار سخت است بنابراین از ارزش بالایی برخوردار است.  

ترکیبات زعفران

ترکیبات ارزشمند موجود در گیاه زعفران باعث وجه تمایز آن با سایر گیاهان شده است. رنگ زرد این گیاه به علت وجود ترکیبات کروستین است. عطر، بو و ترکیبات تلخ آن به دلیل ترکیبات سافرانال می باشد. همچنین وجود ترکیبات پیکروسین باعث قدرت طعم دهی این ماده غذایی می شود. از طرفی دیگر در زعفران حدود 10 درصد روغن ثابت شامل اسید اولئانولیک و نیز ترکیبات ریبوفلاوین است. 
همچنین محققان با انجام تحقیقات مختلف در آزمایشگاه ها، متوجه وجود انواع املاح معدنی نظیر منگنز، مس، آهن، سلنیوم، روی و منیزیم در ساختار زعفران شده اند. این گیاه دارای طبیعتی گرم و خشک نیز می باشد. 

انواع زعفران

زعفران برخلاف دیگر ادویه ها دارای انواع مختلفی است که در هر نوع آن، رشته های زعفران با یکدیگر تفاوت دارند و این اختلاف بر اساس نوع برداشت، شیوه جدا سازی گل زعفران و آب و هوای منطقه تحت کشت ایجاد می شود. در زیر به معرفی انواع زعفران براساس بیشترین درجه کیفیت تا کمترین آن می پردازیم. 
هر زعفران از دو بخش اصلی کلاله به رنگ قرمز و خامه به رنگ زرد تشکیل شده است که نحوه جدا کردن آن ها از یکدیگر باعث تفاوت در نوع زعفران می شود. 
1.    زعفران سوپر نگین: این نوع زعفران دارای درصد زیادی از سافرانال و کروسین است که در نتیجه باعث بیشترین رنگدهی و عطردهی نسبت به سایر زعفران ها می شود. در انواع زعفران نگین، کلاله ها از قسمت پایین تر از محل سه شاخه شدن هر رشته زعفران جدا می گردد و این نوع زعفران دارای رشته هایی بلند و یکدست می باشد.
2.    زعفران شبه نگین: این نوع زعفران دارای رنگدهی بیشتری نسبت به سایر زعفران ها است ولی در مقایسه با زعفران سوپر نگین در جایگاه بعدی قرار می گیرد.
3.    زعفران نگین: در این نوع زعفران، فرخوردگی و خمیدگی برای رشته های زعفران وجود ندارد و سرشاخه ها کاملا به صورت جدا از هم و قرمز رنگ هستند. 
4.    زعفران سرگل: پر استفاده ترین نوع زعفران مربوط به زعفران سرگل است که در آن نه زردی زعفران و نه سفیدی مربوط به ریشه زعفران وجود ندارد و برای تهیه این نوع زعفران، کلاله ها را از قسمت بالایی محل اتصال جدا می کنند. 
5.    زعفران پوشال: این نوع زعفران دارای کلاله های قرمز رنگ همراه با مقداری خامه (ریشه) زرد رنگ است که در انتهای آن دیده می شود.
6.    زعفران دخترپیج: زعفران دخترپیچ کاملا شامل تمام کلاله ها و خامه است که در این نوع زعفران، رشته های گیاه به صورت مرتب روی هم قرار می گیرند و در محل خامه با یک نخ سفید بسته می شوند.
7.    زعفران دسته: در زعفران دسته، کلاله های زعفران همانطوری که چیده می شوند، خشک می گردند. 
8.    ریشه زعفران: قسمت سفید رنگ در انتهای کلاله زعفران را ریشه زعفران می گویند. همچنین گلبرگ زعفران و زردی زعفران از دیگر فرآورده های این گیاه است. 

انواع کاربردهای زعفران

•    استفاده در صنعت درمان و کاربردهای دارویی برای آرامش بخشی، درمان درد معده، شکم و آسم
•    استفاده به صورت موضعی برای رفع کم پشتی مو
•    استفاده به صورت خوراکی برای رنگ دهی و چاشنی انواع غذاهای مختلف
•    استفاده در صنعت نساجی برای رنگدهی طبیعی به انواع پارچه ها
•    استفاده در صنایع بهداشتی و ساخت انواع مواد معطر و خوشبو کننده و اسانس آرایشی

خواص زعفران برای سلامتی بدن

•    موثر برای از بین بردن افسردگی با ترشح هورمون های دوپامین و سرتونین
•    موثر برای تسکین انواع دردهای بدن
•    کمک به جلوگیری از ریزش مو و تقویت مو
•    موثر برای افزایش سلامت دستگاه تنفسی
•    کمک به افزایش سلامت قلب
•    موثر برای بهبود سلامت روان
•    کمک به حفظ سلامت پوست
•    موثر برای تقویت سیستم گوارش بدن
•    کمک به تقویت حافظه و افزایش هوش
•    موثر برای بهبود چرخه خواب
•    موثر برای کاهش میزان سکته های قلبی و مغزی
•    کمک به جلوگیری از جهش سلول های سرطانی و کاهش ابتلا به سرطان
•    موثر برای بهبود قدرت بینایی و جلوگیری از پیر چشمی
•    موثر برای درمان فشار خون و قند خون
•    کمک به تسکین دردهای قاعدگی
•    موثر برای درمان بیماری نقرس
•    موثر برای درمان بیماری دیابت
•    موثر برای درمان بیماری ام اس
•    موثر برای درمان ناباروری
•    کمک به بهبود متابولیسم بدن و موثر برای لاغری

عوارض جانبی مصرف بیش از اندازه زعفران

زعفران نیز مانند هر ماده گیاهی دیگر باید به مقدار مشخصی مصرف شود و استفاده بیش از میزان تعریف شده باعث بروز عوارض مختلفی برای بدن می گردد. در ادامه به برخی از این عوارض اشاره می کنیم.
•    کاهش زیاد مقدار فشار خون
•    رقیق شدن بیش از اندازه خون بدن
•    امکان بروز حالت تهوع و استفراغ
•    کاهش پیدا کردن ضربان قلب
•    امکان بروز سرگیجه، بی حالی و سستی
•    امکان زردی پوست
•    آسیب رسیدن به کلیه ها
•    امکان بروز سقط جنین در دوران بارداری
•    امکان بروز حواس پرتی
•    امکان بروز خشکی دهان

میزان مناسب مصرف زعفران

میزان مناسب و سودمند مصرف زعفران برای هر فرد به اندازه 3 گرم در طول ماه می باشد. مصرف بیش از 5 گرم در یک ماه زیاد است و می تواند عوارض زیادی را به دنبال داشته باشد. حتی استفاده بیش از اندازه زعفران در وعده های غذایی می تواند باعث بروز مرگ شود. 

روش نگهداری از زعفران

زعفران باید در محیطی دور از نور و رطوبت و در ظروفی شیشه ای یا فلزی با دربی بسته نگهداری شود. بهترین ظروف برای نگهداری زعفران ظروف فلزی و سپس ظروف شیشه ای رنگی است. نگهداری زعفران در ظرف های پلاستیکی باعث کاهش مرغوبیت و اسانس آن می شود. همچنین اسانس زعفران قابلیت تبخیر دارد و در نتیجه باید حتما درب ظرف بسته باشد. 

تقلب های مربوط به فروش زعفران در بازار

از آنجاییکه این ماده بسیار گرانبها است بنابراین افراد برای سود بیشتر در زمان فروش این محصول، دستکاری هایی را انجام می دهند. به عنوان مثال به جای زعفران، گل رنگ را به دلیل شباهتش می فروشند و یا برای افزایش وزن به آن روغن یا آب نبات و عسل اضافه می کنند. همچنین خامه زعفران را با رنگ های شیمیایی و مصنوعی رنگ می کنند. 
یکی از راه ها برای تشخیص زعفران اصل، مزه کردن است. زعفران مرغوب دارای طعمی تلخ است و اگر این طعم شیرین یا شور باشد به معنی اضافه کردن مواد خارجی به ترکیبات زعفران می باشد.  
از دیگر راه های تشخیص زعفران اصل، قرار دادن آن روی شعله گاز است. در این حالت زعفران خالص به رنگ بنفش یا نارنجی تبدیل می شود در حالیکه زعفران تقلبی زرد رنگ می شود. 
همچنین قرار دادن تارهای زعفران در داخل یک کاغذ کاهی و وارد کردن فشاری اندک از دیگر راه های تشخیص زعفران اصل است. در این حالت نباید زعفران لکه چربی از خود به جای بگذارد.

 
برای تهیه زعفران مرغوب و با کیفیت می توانید از طریق سایت فروشگاه آنلاین میسو مارکت در دسته بندی ادویه، چاشنی و مخلفات غذا و در قسمت هل و زعفران روی زعفران کلیک کنید.